BURSA SONDAJ
SU ETÜDÜ
SU SONDAJI
SU SONDAJI NASIL YAPILIR
SU SONDAJI UYGULAMA ŞEKİLLERİ
Arazide yayılım gösteren formasyonlar; yıkılabilecek, gevşek
yapılı zeminler ise çamurlu sondaj tekniği uygulanır. Matkapla kesilen ve
parçalanan kaya parçacıkları, sondaj çamurunun sirkülasyonu marifetiyle
yeryüzüne çıkarılmaktadır. Kuyu içinde devamlı sirkülasyon halinde bulunan
sondaj çamuru, delme esnasında kuyunun yıkılmasına engel olmaktadır. Bu yöntem
oldukça güvenlidir ancak ilerleme hızı düşüktür. Ayrıca kuyu çaplarının mümkün
olduğunca geniş olması icabetliğinden maliyetler de aynı oranda yükselmektedir.
B) Havalı Sondaj
Sert ve sağlam (kayalık) zeminlerde uygulanan bir yöntemdir.
Yüksek basınçlı hava yardımıyla çalışan kırıcı tabanca ve ucundaki elmas daneli
bit (matkap) marifetiyle kayalar kırılarak delinmektedir. Yüksek basınçlı
havanın içine zerkedilen ve sondaj kimyasallarından olan bir nevi köpük
yardımıyla; kırılarak ufalanmış küçük taş parçacıkları yeryüzüne
çıkarılmaktadır. Bu yöntemde kuyu çapları daha dar olması ve ilerleme hızının
yüksek olması maliyetleri düşürmektedir. Dolayısıyla daha uygun sondaj birim
fiyatları uygulanabilmektedir.
KUYU BAKIMI
Delgi İşlemi
Sondaj işlemi zeminin jeolojik yapısına göre çamur dolaşımıyla rotary sistem
veya havalı sistemle, yine jeolojik yapıya uygun tabanca kullanılarak yapılır.
Yıkama İşlemi
Kuyunun özgül verimini arttırmak, Pompaya ince kum gelmesini önlemek, Kuyunun
ekonomik ömrünü uzatmak, Çakıl ve akifer içindeki tanelerin granülometrik (tane
boyuna göre derecelenme ) olarak dizilimini sağlamak, Sondaj işlemi sırasında
kuyu içine düşen malzemeden kuyunun arınmasını sağlamak, Amacıyla yıkama işlemi
yapılır. Havalı rotary yöntemiyle açılan kuyularda yıkama işlemine gerek
duyulmamaktadır. Kuyu açımı sırasında basınçlı hava kuyu civarını
temizlemektedir. Yıkama işlemi kuyudan temiz su gelinceye kadar devam eder.
Geliştirme
Yıkama işlemini takiben basınçlı kompresörle hava darbesi verilmek suretiyle
kuyu geliştirmeye tabi tutulur. Ayrıca, Aşırı pompaj Geri yıkama Çalkalama
Pistonu Asitle, Kireçtaşı gibi eriyebilme özelliğine sahip kayaçlarda Dinamik ve
patlayıcılarla da kuyu geliştirme işlemi yapılabilir.
Kuyu Verim Deneyi
Basınçlı hava ile yapılan geliştirme işlemi sırasında kuyu verim deneyi
yapılır.Verim deneyi sonucunda elde edilen veriler doğrultusunda kuyuya uygun
pompa tipi tespit edilir.
Sondaj işlemi sırasında alınan kırıntılı numuneler değerlendirilir ve kuyunun
hidrojeolojik özellikleri tespit edilerek bu özelliklere uygun bir şekilde
kuyunun techiz projelendirilmesi yapılır. Su alınacak metrajlar filtreli olmak
kaydıyla kuyu boru ile donatılacaktır. Formasyon değişimine göre kullanılacak
boruların çapı ve özellikleri değişebilir.
Çakıllama
Kuyu cidarı ile boru arasında tremi yöntemi uygulanarak özel çakılla çakıllama
işlemi yapılır. Bu sayede ; Filtrelerin ince malzeme ile tıkanmasını önler.
İnce malzeme akiferde tutularak kuyu içine dolması engellenir. Böylece su
kalitesi korunmuş olur. Pompa ve boruların aşınması engellenir. Kuyunun
yıkılması ve göçmesi önlenir. Ortamın geçirgenliği dolayısıyla kuyunun efektif
çapı artırılmış olur.
Muhafaza Borusu
Kuyunun rastladığı konselide olmamış tabakanın etkisini (yıkılması ) önlemek,
su sirkülasyonunu sağlamak için kullanılan ( kuyu içine indirilen ) borulardır.
Muhafaza boruları hususi çelikten imal edilmiş ve iki tarafı dişli borulardır.
Bu dişler ince ve diş yeri yapısı silindiriktir. Muhafaza Boruları şahmerdan
darbesine gelmezler. Muhafaza Boruları genel olarak alüvyonda, kilde, siltte,
konglomerada kullanılır.
Kuyu temizliği neye yarar ?
Kuyu temizlik (su kuyusu temizliği) işlemi su kuyusu ömrünü uzatır, dalgıç
tulumba (dalgıç pompa) nın ömrünü uzatır.
*Kuyu içine giren su miktarını arttırır.
*Su Kuyusu içindeki bakterileri temizler.
*Kuyu cidarında bulunan oksitlenmiş maddeleri dışa atar.
*Pompanın çektigi kum miktarını düşürür ve dalgıç pompanın fanlarında
aşındırıcı etkiyi azaltarak dalgıç tulumba ömrünü uzar.
*Kuyu temizlik işlemi kuyuya fazla kum dolmasını engeller ve su kuyusu çökmesi
olasılığını azaltır.
*Kuyunun tabanında oluşan dolguyu temizler.
KUYU BAKIMI VE KUYU TEMİZLİĞİ:
Sondaj kuyuları jeolojik yapıya bağlı olarak (kil-silt oranının yüksek oluşu
vb.) temizlenmeye ihtiyaç duyarlar. Kuyu temizliğinde en çok kullanılan yöntem
yüksek basınçlı ve debili kompresör vasıtasıyla kuyunun temizlenmesidir.
Temizlik öncesi kuyuda mevcut dalgıç pompa çıkarılır. Kuyuya pompasız olarak
borular yeniden indirilir. Yukarıdan kademeli olarak kompresör ile hava verilir
(ani olarak hava verilmemelidir.) Kuyudan temiz su gelinceye kadar kuyuya hava
verilmeye devam edilmelidir (kuyuda su var ise). Temizlik işlemi sonunda kuyu
eski temizliğine ve debisine ulaşır. Ancak yeraltı su seviyesinin zaman içinde
düşmesine bağlı olarak temizlik işleminden verim alınamadığı durumlarda
olabilmektedir.
Kuyu ile akifer formasyon arasında tam bir bağlantı kurmak, kuyudan mümkün olan
en yüksek verimin elde edilmesini sağlamak, formasyondaki ince kum, silt ve
kili temizleyerek pompanın kuyudan su çekmesini önlemek amacıyla yapılan
işlemlere inkişaf denir. Kuyunun yıkanması ile kuyu duvarını sıvayan ve akifer
formasyonun gözeneklerini tıkayan sondaj çamuru, yıkama ile kuyudan atılır ve
formasyondan kuyuya su gelmeye başlar. Yıkama su ile yapılır. Kuyu tabanına
indirilen yıkama takımından pompa ile su basılır. Yıkama takımı aşağı doğru tüm
filtre boyunca hareket ettirilir ve kuyudan berrak su gelene kadar bu işleme
devam edilir. Kuyunun yıkanması bitip akiferden su gelmeye başlayınca inkişaf
işlemine başlanır.
Pratikte 5 tip inkişaf yöntemi bulunmakta olup bunlar;
1. Aşırı Pompalama Yöntemi
2. Yıkama Yöntemi
3. Pistonla Çalkalama Yöntemi
4. Basınçlı Hava Yöntemi
5. Jet Yöntemi dir.
En çok uygulanan yöntem “Basınçlı Hava Yöntemi” dir. Bu yöntemde kuyuya
kompresörle basınçlı hava verilir. Kuyuda aşırı pompaj işlevi yapan basınçlı
hava, suyu dışarı atarken ince malzemeleri de birlikte atar. Özellikle sıcak ve
mineralli su sondajlarında, kuyu geliştirmede bu yöntem daha rahat uygulanır.
İnkişaf yeni açılan kuyularda uygulanmakla birlikte, daha önceden açılmış ancak
zamanla verimi azalmış kuyularda da uygulanır.